Werken in het speciaal onderwijs? Dít is er allemaal mogelijk

Het speciaal onderwijs is er voor leerlingen die door bijvoorbeeld een lichamelijke beperking, gedragsproblemen of een leerstoornis extra ondersteuning nodig hebben. Je komt te werken in kleine klassen, met meer tijd en ruimte om te kijken naar wat een kind wél kan. Hier krijg je als professional de kans om écht persoonlijke aandacht te geven en de ontwikkeling van leerlingen van dichtbij te volgen.

Speciaal onderwijs is breed. Er zijn verschillende scholen, met elk hun eigen doelgroep:

• SBO (speciaal basisonderwijs): Voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben bij het leren en hun sociaal-emotionele ontwikkeling.
• SO (speciaal onderwijs): Gericht op kinderen met een verstandelijke, lichamelijke of zintuiglijke beperking.
• VSO (voortgezet speciaal onderwijs): Voor jongeren van 12 tot 20 jaar die extra begeleiding nodig hebben richting werk of vervolgonderwijs.

Zoals je hierboven leest, is er naast speciaal onderwijs dus ook speciaal basisonderwijs. Deze worden nog weleens door elkaar gehaald, maar zijn twee verschillende dingen.

Speciaal basisonderwijs (SBO) is er voor kinderen die wat extra hulp nodig hebben bij het leren, bijvoorbeeld omdat ze zich moeilijk kunnen concentreren of wat langzamer leren dan hun leeftijdsgenoten. Ze zitten in kleinere klassen en krijgen meer begeleiding, maar volgen in grote lijnen hetzelfde curriculum als op een reguliere basisschool.

Speciaal onderwijs (SO) is er voor leerlingen met een zwaardere ondersteuningsbehoefte, bijvoorbeeld vanwege een verstandelijke of lichamelijke beperking, een zintuiglijke beperking of ernstige gedrags- of ontwikkelingsproblemen. Hier is het onderwijs nog meer toegespitst op de individuele behoefte van de leerling.

Amarthine is leerkracht in het speciaal basisonderwijs en vertelt graag meer over haar ervaringen.

Het speciaal onderwijs is ingedeeld in vier verschillende soorten, ook wel clusters genoemd. Daarom wordt speciaal onderwijs ook weleens clusteronderwijs genoemd. Het klinkt misschien als een strakke indeling, maar in de praktijk wordt altijd gekeken welke school het beste past bij de specifieke behoefte van een kind. Elke school heeft daarbij z’n eigen specialisme en ervaring.

Binnen cluster 1 ondersteun je leerlingen met een visuele beperking. Dit kunnen kinderen zijn die volledig blind zijn of slechtziend. Veel van deze leerlingen volgen met begeleiding onderwijs in het regulier onderwijs. Voor kinderen die meer ondersteuning nodig hebben, zijn er speciale scholen.

In dit cluster werk je met dove- en slechthorende leerlingen, maar ook met kinderen die ernstige spraak- of taalproblemen hebben. Soms begeleid je ook kinderen met autisme, die moeite hebben met communicatie.

Hier ondersteun je leerlingen met bijvoorbeeld een lichamelijke beperking, verstandelijke beperking of langdurige ziekte. Ook kinderen met epilepsie vallen vaak onder cluster 3. Binnen deze scholen staat zowel het leren als het bieden van zorg en begeleiding centraal.

Binnen cluster 4 werk je met leerlingen die kampen met ernstige gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen, zoals ADHD, angststoornissen of hechtingsproblematiek. Deze leerlingen hebben vaak intensieve begeleiding nodig om te kunnen leren en functioneren in een schoolomgeving.

Naast algemene vaardigheden zoals geduld, flexibiliteit en goed kunnen samenwerken, vraagt elk cluster om extra kennis of vaardigheden. Zo leer je als professional binnen het speciaal onderwijs continu bij.

• Cluster 1: Werken met blinde of slechtziende leerlingen betekent dat je bijvoorbeeld leert omgaan met hulpmiddelen zoals braille, spraaksoftware of tactiele materialen.
• Cluster 2: Hier is kennis van gebarentaal of ondersteunende communicatie erg belangrijk. Veel scholen bieden cursussen Nederlands en Gebaren (NmG) of Nederlandse Gebarentaal (NGT) aan, zodat je effectief kunt communiceren met dove of slechthorende leerlingen.
• Cluster 3: In dit cluster heb je soms te maken met leerlingen die naast onderwijs óók zorg nodig hebben. Basiskennis van ADL-taken (Algemene Dagelijks Levensverrichtingen: aankleden, eten en drinken, toiletbezoek etc.) of medische handelingen is hier vereist.
• Cluster 4: Werken met kinderen met gedragsproblemen of psychiatrische stoornissen vraagt om kennis van bijvoorbeeld agressie-regulatie, hechtingsproblematiek of traumaverwerking. Lees ook: omgaan met leer- en gedragsuitingen in de klas.

Gelukkig hoef je niet alles al te kunnen voordat je begint. Veel scholen bieden trainingen of cursussen aan om je goed voor te bereiden op de specifieke uitdagingen van jouw klas.

Om aan de slag te gaan in het speciaal onderwijs, heb je de juiste papieren nodig. Dit zijn de mogelijke opleidingsroutes:

• Pabo (opleiding tot leerkracht basisonderwijs): Met een afgeronde pabo-opleiding kun je aan de slag als leerkracht binnen het speciaal onderwijs. Dit vormt voor veel professionals de basis.
• Master Special Educational Needs (SEN): Wil je je verder verdiepen in het begeleiden van leerlingen met extra ondersteuningsbehoeften? Dan is de master SEN een logische vervolgstap na de pabo. Deze opleiding richt zich op thema’s die specifiek spelen binnen het speciaal onderwijs.

Lees ook: 9 redenen om voor de pabo te kiezen.

Werken in het speciaal onderwijs vraagt nét iets anders van je dan het regulier onderwijs. Naast vakkennis zijn geduld, creativiteit en aanpassingsvermogen belangrijke kwaliteiten. Maar de voldoening is groot: jij helpt leerlingen om stap voor stap zelfstandiger te worden. Samen met collega’s, ouders en begeleiders bouw je aan een veilige en stimulerende omgeving.

Lees ook: tips voor beginnende leerkrachten.

Binnen het speciaal onderwijs kun je alle kanten op. Denk aan functies zoals:

• Leerkracht (SBO), SO of VSO)
• Intern begeleider
• Remedial teacher
• Onderwijsassistent of klassenassistent
• Begeleider (bijvoorbeeld in de zorgstructuur van een cluster 3 of 4 school)

Of je nu net komt kijken of al jaren ervaring hebt: wij helpen je graag aan een mooie plek in het speciaal onderwijs. Derec heeft een groot netwerk van scholen, ook binnen het speciaal onderwijs. Samen kijken we waar jij het beste tot je recht komt. En wil je liever tijdelijk aan de slag? Alles is mogelijk.

Wil jij ontdekken of het speciaal onderwijs bij jou past? Wij denken graag met je mee en vertellen je meer over de mogelijkheden. Bekijk onze actuele vacatures of neem direct contact met ons op.