Lesmethodes voor leerkrachten en docenten: hoe werkt het en wat kun je ermee?

Grote uitgeverijen als Malmberg, Noordhoff, Zwijsen en ThiemeMeulenhoff zetten teams van onderwijsexperts, (ex-)docenten en specialisten van buiten het onderwijs in om methodes te ontwikkelen. De overheid stelt kerndoelen (of eindtermen) vast en daar bouwen uitgeverijen hun methode omheen. Zo ontstaat een pakket aan middelen – leerboeken, werkboeken en digitaal of spelenderwijs lesmateriaal – waarmee jij je lessen vormgeeft.

Scholen (of besturen) kiezen de methode die het beste aansluit bij hun visie, bij de leerlingen en – niet onbelangrijk – bij de portemonnee. Een paar populaire titels:

• Veilig leren lezen (basisonderwijs, groep 3): zeer gestructureerd, veel kinderen in Nederland hebben hiermee leren lezen.
• Wereld in getallen of Rekenrijk (basisonderwijs): bieden veel oefenstof en een duidelijke opbouw – ideaal voor stap-voor-stap onderwijs.
• Nieuw Nederlands (voortgezet onderwijs): al jaren een vaste waarde voor alles rondom taal en grammatica.
• Geschiedenis Werkplaats (voortgezet onderwijs): helder qua tijdvakken, maar soms traag in het updaten van gevoelige thema’s als slavernij en Joodse geschiedenis.

Deze lesmethodes geven jou en je klas een doorgaande leerlijn. Dat is goed nieuws voor veel leerlingen én handig als je een druk rooster hebt vol nakijkwerk en oudergesprekken – want je weet zeker dat de stof in elk geval gestructureerd wordt aangeboden.

Omdat lesmethodes door commerciële partijen worden ontwikkeld, speelt winstmaximalisatie soms een grotere rol dan de onderwijskundige inhoud. Zo zijn er leerwerkboeken die je maar één jaar kunt gebruiken in plaats van een set boeken die tien jaar meekan. Handig voor de uitgever, maar niet altijd voor jouw klas.

Er is bovendien geen officiële kwaliteitscheck of keurmerk dat garandeert dat een lesmethode écht effectief is. Zet een uitgever de lesmethode goed in de markt, dan ben je als leerkracht of docent al snel de pineut als het boek tegenvalt – want meestal kun je niet zomaar tussentijds weer switchen.

Een vaste methode zorgt voor een uniforme structuur, maar wat als 20% van je klas behoefte heeft aan een heel andere didactische route? Denk aan hoogbegaafden, beelddenkers of leerlingen die eerst context willen voordat ze in de lesstof duiken.

In de praktijk is er weinig ruimte om af te wijken: scholen en besturen verwachten dat de methode wordt gevolgd en de leerdoelen netjes op tijd worden gehaald. Het gevolg? Leerlingen die vastlopen of denken dat ze ‘dom’ zijn, terwijl ze eigenlijk gewoon een andere aanpak nodig hebben.

Steeds meer leerkrachten en docenten nemen daarom het heft in eigen handen: ze maken eigen lesmateriaal of gebruiken ChatGPT om originele opdrachten te ontwikkelen. Alleen: dat kost tijd en die heb je niet altijd, zeker niet als je beginnende leerkracht bent of al een overvolle agenda hebt.

Lees ook: Dit zijn de taken van een leerkracht basisonderwijs! 

Benieuwd hoe anderen het aanpakken? Lees hoe Glenda over haar switch naar het onderwijs vertelt hoe ze haar eigen draai kon geven aan bestaande methodes.

In Nederland regelt artikel 23 van de Grondwet dat scholen zelf bepalen hóe ze hun onderwijs invullen. Daar danken we prachtige stromingen als montessori- en daltononderwijs aan. Tegelijk is er geen ‘keurmethode’, waardoor schoolbesturen zelf talloze methodes moeten vergelijken. Door tijdgebrek eindigen veel scholen bij “wat we altijd al deden” of kiezen ze voor de bekende uitgever.

En wanneer blijft een methode achter?

Neem geschiedenis: thema’s rondom slavernij, migratie of recente oorlogen zijn continu in beweging. Een methode wordt echter niet ieder jaar herschreven. Daar ligt jouw kans als leerkracht of docent: door zelf iets toe te voegen, zorg je dat het lesmateriaal blijft aansluiten bij de actualiteit én bij de gevoeligheden van een onderwerp. Jos (biologiedocent) vat het mooi samen: “Elk jaar brengt nieuwe thema’s en uitdagingen met zich mee. Interesse in actuele thema’s houdt mijn werk interessant.”

Methodes zijn een handige kapstok, maar jij weet als geen ander hoe jouw klas in elkaar steekt. Een methode geeft de rode draad, maar laat jou in de praktijk soms weinig ruimte om te differentiëren. Een groeiende groep onderwijsprofessionals uit ons netwerk pleit daarom voor meer eigen regie:

• Meer vakinhoudelijke verdieping, zodat je begrijpt waar je kunt bijschakelen of juist kunt versnellen.
• Tools om je eigen lesmateriaal te maken of bestaande methodes om te gooien wanneer dat nodig is.
• Genoeg tijd en begeleiding om deze plannen daadwerkelijk uit te voeren – want je doet dit niet ‘erbij’, maar midden in al je andere werk.

Sanne deelt bijvoorbeeld in haar interview hoe ze op verschillende scholen lesgeeft, waardoor ze nu beter weet wat bij de leerlingen én bij haarzelf past.

→ Wil je ook meer regie over je lessen, je ontwikkeling en je werkplezier? Dan wordt het tijd om op zoek te gaan naar een school waar je wél de vrijheid krijgt om jouw visie uit te voeren. Bij Derec begrijpen we hoe belangrijk dat is. Dankzij ons grote netwerk van scholen kun je precies uitzoeken welke plek bij je past. Neem bijvoorbeeld het verhaal van June, die via Derec de begeleiding én de vrijheid vond die ze nodig had, zonder eindeloos te moeten studeren.

Laat ons weten wat je zoekt, wat je ideaalplaatje is en waar je hart sneller van gaat kloppen. Samen zorgen we ervoor dat jij een plek vindt waar je – ook als de methode niet 100% past – de vrijheid krijgt om iedere leerling de steun te geven dat het nodig heeft. En daar wordt iedereen beter van!

Jij maakt het verschil in de klas, niet het boek op je bureau. Of je nu net je pabo-diploma op zak hebt, al jaren voor de klas staat of in opleiding bent voor een 1e- of 2e-graads bevoegdheid: je hebt een visie en wilt die graag kunnen uitvoeren. Maar dan heb je wél een school nodig die daarbij past.

Bij Derec weten we precies hoe dat werkt. Ons team bestaat uit ervaringsdeskundigen die zelf voor de klas hebben gestaan of uit echte onderwijsfamilies komen. We begrijpen als geen ander dat een goede match méér is dan ‘een beschikbare plek’. Daarom kijken we naar jouw persoonlijkheid, didactische stijl en toekomstplannen om vervolgens een school te vinden waar je écht kunt groeien.

Nieuwsgierig hoe dat in de praktijk gaat? Laat je inspireren door Carolien, die overstapte naar het onderwijs. Of neem eens een kijkje op de pagina Leerkracht? Ontdek de arbeidsvoorwaarden én wat je bij Derec éxtra krijgt – zodat je weet waar je aan toe bent als je via ons aan de slag gaat.

Lesmethodes kunnen een uitkomst zijn, maar ze werken niet altijd voor iedere leerling (of iedere leerkracht). Jij bent de regisseur in je klas. Soms betekent dat dat je buiten de lijntjes moet kleuren om alle leerlingen te bereiken.

Klaar om die vrijheid te pakken? Neem vrijblijvend contact op met Derec. We luisteren naar je wensen en hebben een groot netwerk van scholen die openstaan voor docenten met een frisse blik. Zo vind je een baan waar jij – én je leerlingen – écht blij van worden.